Местные Советы народных депутатов БССР в период советской перестройки (1985-1991): кризис роста

Abstract

Рассматривается процесс изменения роли Советов народных депутатов БССР в период политики перестройки. Внимание акцентируется на местных Советах народных депутатов (областных, районных и городских) и их исполкомах. Показывается, что в 1985–1987 гг. принятые союзными и республиканскими органами власти и управления меры соответствовали ожиданиям руководства местных Советов народных депутатов и предусматривали постепенное повышение значимости местных органов власти и управления в советской политико-экономической системе. Отмечается, что только в 1988 г. вследствие очередной попытки разграничения властных полномочий между коммунистической партией и органами государственной власти и управления были предприняты первые меры по радикальному изменению роли Советов народных депутатов и их ускоренному превращению в самостоятельные и ответственные местные органы власти и управления. Подчеркивается, что в условиях усиления кризисных явлений в экономике и роста недовольства населения итогами перестройки расширение полномочий Советов народных депутатов привело к распространению местничества, игнорированию государственных интересов и принципа соблюдения исполнительской дисциплины. В результате был разработан проект фактического введения чрезвычайного положения, предполагающий отказ от демократической парадигмы реорганизации системы государственного управления как опасного и разрушительного для общества эксперимента. Радикальная и ускоренная трансформация системы государственной власти и управления в Беларуси в конце 1980-х – начале 1990-х гг. закончилась неудачей.

Разглядаецца працэс змены ролі Саветаў народных дэпутатаў БССР у перыяд палітыкі перабудовы. Увага акцэнтуецца на мясцовых Саветах народных дэпутатаў (абласных, раённых і гарадскіх) і іх выканкамах. Паказваецца, што ў 1985-1987 гг. прынятыя саюзнымі і рэспубліканскімі органамі ўлады і кіравання меры адпавядалі чаканням кіраўніцтва мясцовых Саветаў народных дэпутатаў і прадугледжвалі паступовае павышэнне значнасці мясцовых органаў улады і кіравання ў савецкай палітыка-эканамічнай сістэме. Адзначаецца, што толькі ў 1988 г. у выніку чарговай спробы размежавання ўладных паўнамоцтваў паміж камуністычнай партыяй і органамі дзяржаўнай улады і кіравання былі прыняты першыя меры па радыкальнай змене ролі Саветаў народных дэпутатаў і іх паскоранаму пераўтварэнню ў самастойныя і адказныя мясцовыя органы ўлады і кіравання. Падкрэсліваецца, што ва ўмовах узмацнення крызісных з’яў у эканоміцы і росту незадаволенасці насельніцтва вынікамі перабудовы пашырэнне паўнамоцтваў Саветаў народных дэпутатаў прывяло да развіцця месніцтва, ігнаравання дзяржаўных інтарэсаў і прынцыпу выканальніцкай дысцыпліны. У выніку быў распрацаваны праект фактычнага ўвядзення надзвычайнага становішча, які прадугледжваў адмову ад дэмакратычнай парадыгмы рэарганізацыі сістэмы дзяржаўнага кіравання як небяспечнага і разбуральнага для грамадства эксперыменту. Радыкальная і хуткасная трансфармацыя сістэмы дзяржаўнай улады і кіравання ў Беларусі ў канцы 1980-х - пачатку 1990-х гг. скончылася няўдачай.

The process of changing the role of the Councils of People’s Deputies of the BSSR during the period of perestroika policy is considered. Attention is focused on local Councils of People’s Deputies (regional, district and city) and their executive committees. It is shown that in 1985-1987 the measures taken by the union and republican authorities and administration corresponded to the expectations of the leadership of local Soviets of People’s Deputies and provided for a gradual increase in the role of local authorities and administration in the Soviet political and economic system. It is noted that only in 1988, as a result of another attempt to delineate powers between the Communist Party and government bodies, the first measures were taken to radically change the role of the Councils of People’s Deputies and their accelerated transformation into independent and responsible local authorities and management. It is emphasised that in the context of growing crisis phenomena in the economy, growing dissatisfaction of the population with the results of perestroika, the expansion of powers of the Councils of People’s Deputies led to the spread of localism, ignoring state interests and a decline in executive discipline. As a result, a project was developed for the actual introduction of a state of emergency, which involved abandoning the democratic paradigm of reorganising the public administration system as a dangerous and destructive experiment for society. Radical and accelerated transformation of the system of state power and administration in Belarus in the late 1980s - early 1990s ended in failure.